Ο Οδυσσέας Ελύτης υπήρξε ένας από τους σπουδαιότερους ποιητές μας, που τιμήθηκε με Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1979. Γεννήθηκε στο Ηράκλειο της Κρήτης, το Νοέμβριο του 1911. Ήταν ο έκτος γιος της Μαρίας και του Παναγιώτη Αλεπουδέλη, γνωστού σαπουνοβιομήχανου από τη Μυτιλήνη.

Σε νεαρή ηλικία ο ποιητής μας στάθηκε τυχερός να έχει σπουδαίους δασκάλους, όπως ο Ιωάννης Κακριδής και ο Γιώργος Αποστολάκης, ευτύχησε να ταξιδέψει πολύ, να μυηθεί στην αγάπη της φύσης, να προχωρήσει στην ανακάλυψη των νησιών του Αιγαίου και να αφήσει την ψυχή του σ’ ένα αδιάκοπο ταξίδι στα γαλανά νερά του Αρχιπελάγους.

Γράφει τα “Πρώτα ποιήματα” το 1934. Τότε γνωρίζει και συνδέεται με τον Ανδρέα Εμπειρίκο. Μια γνωριμία, που θα τον επηρεάσει και που θα εξελιχθεί σε μια βαθιά, ισόβια φιλία. Για πρώτη φορά τότε, δέχεται απρόθυμα να δημοσιεύσει ποιήματά του στα “Νέα Γράμματα”, με το ψευδώνυμο που θα τον έκανε παγκόσμια γνωστό: Ελύτης.

Στην εποχή του, στην ποίηση επικρατούσε μια νοοτροπία, που ήταν γνωστή με τον όρο “Καρυωτακισμός”, που σήμαινε για τη λογοτεχνία ένα κλίμα πόνου, ενοχής και ίσως απαισιοδοξίας. Κόντρα σ’ αυτά, ο Ελύτης αντιτάσσει μια ποίηση χαρούμενη, ευφρόσυνη, με μια τρελή ροή λόγου, γεμάτη ζωντανές εικόνες.

Εκπρόσωποι της γενιάς του ’30, αυτός και ο Εμπειρίκος, αφομοιώνουν στην ποίησή τους στοιχεία υπερρεαλισμού, σε αντίθεση με τον Σεφέρη – άλλη μια ξεχωριστή μορφή της ίδιας γενιάς – ο οποίος φέρνει στην ελληνική ποίηση, έναν νέο αέρα, επηρεασμένος από τον συμβολισμό.

Ως πολίτης, δεν παρέλειψε να δώσει το παρόν στις κρίσιμες στιγμές του έθνους. Υπηρέτησε στο αλβανικό μέτωπο ως ανθυπολοχαγός (΄40-’41). Οι εμπειρίες του απ’ το Αλβανικό έπος συγκεντρώνονται σ’ ένα έργο, το “‘Ασμα ηρωικό και πένθιμο για τον χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας”.

ΤΟ ΝΟΜΠΕΛ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ

Στις 18 Οκτωβρίου του 1979, η Σουηδική Ακαδημία αναγγέλλει την απονομή του Νόμπελ Λογοτεχνίας στον Οδυσσέα Ελύτη «για την ποίησή του, που με φόντο την ελληνική παράδοση, με αισθηματοποιημένη δύναμη και πνευματική οξύνοια ζωντανεύει τον αγώνα τού σύγχρονου ανθρώπου για ελευθερία και δημιουργία». Ο «Ποιητής του Αιγαίου» παρίσταται στην καθιερωμένη τελετή απονομής του βραβείου στις 10 Δεκεμβρίου του 1979 και παραλαμβάνει το βραβείο από τον βασιλιά Κάρολο Γουστάβο, γράφοντας μια χρυσή σελίδα στην ιστορία της ελληνικής γραμματείας.

Η ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ

«Ας μου επιτραπεί, παρακαλώ, να μιλήσω στο όνομα της φωτεινότητας και της διαφάνειας. Επειδή οι ιδιότητες αυτές είναι που καθορίσανε τον χώρο μέσα στον οποίο μου ετάχθη να μεγαλώσω και να ζήσω. Και αυτές είναι που ένιωσα, σιγά-σιγά, να ταυτίζονται μέσα μου με την ανάγκη να εκφρασθώ. Είναι σωστό να προσκομίζει κανείς στην τέχνη αυτά που του υπαγορεύουν η προσωπική του εμπειρία και οι αρετές της γλώσσας του. Πολύ περισσότερο όταν οι καιροί είναι σκοτεινοί και αυτό που του υπαγορεύουν είναι μια όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ορατότητα. Δεν μιλώ για τη φυσική ικανότητα να συλλαμβάνει κανείς τ’ αντικείμενα σ’ όλες τους τις λεπτομέρειες αλλά για τη μεταφορική, να κρατά την ουσία τους και να τα οδηγεί σε μια καθαρότητα τέτοια που να υποδηλώνει συνάμα την μεταφυσική τους σημασιολογία. Ο τρόπος με τον οποίο μεταχειρίστηκαν την ύλη οι γλύπτες της Κυκλαδικής περιόδου, που έφτασαν ίσια-ίσια να ξεπεράσουν την ύλη, το δείχνει καθαρά. Όπως επίσης, ο τρόπος που οι εικονογράφοι του Βυζαντίου επέτυχαν από το καθαρό χρώμα να υποβάλλουν το «θείο».

Μια τέτοια, διεισδυτική και συνάμα μεταμορφωτική, επέμβαση, μέσα στην πραγματικότητα επεχείρησε πιστεύω ανέκαθεν και κάθε υψηλή ποίηση. Οχι ν’ αρκεστεί στο «νυν έχον» αλλά να επεκταθεί στο «δυνατόν γενέσθαι». Κάτι που, είναι η αλήθεια, δεν εκτιμήθηκε πάντοτε. Ίσως γιατί οι ομαδικές νευρώσεις δεν το επέτρεψαν. Ίσως γιατί ο ωφελιμισμός δεν άφησε τα μάτια των ανθρώπων ανοιχτά όσο χρειάζεται. Η ομορφιά και το φως συνέβη να εκληφθούν άκαιρα ή ανώδυνα. Και όμως. Η διεργασία που απαιτείται για να φτάσει κανείς στο σχήμα του Αγγέλου είναι, πιστεύω πολύ πιο επώδυνη από την άλλη που εκμαιεύει όλων των λογιών τους Δαιμόνους.»

Ολη η ομιλία στο link που σας παραθέτουμε: http://www.lifo.gr/team/u20456/60212

ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΕΡΓΑ

1. 1939 Προσανατολισμοί
2. 1943 Ήλιος Ο Πρώτος
3. 1945 Aσμα ηρωικό και πένθιμο για τον χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας.
4. 1959 Aξιον εστί.
5. 1960 Εξι και μια τύψεις για τον ουρανό
6. 1971 Το Φωτόδεντρο και η δέκατη τετάρτη ομορφιά
7. 1971 Ο Ήλιος ο Ηλιάτορας
8. 1971 Το Μονόγραμμα
9. 1972 Τα Ρω του Έρωτα
10. 1974 Τα Ετεροθαλή
11. 1978 Μαρία Νεφέλη
12. 1982 Τρία ποιήματα σε τιμή ευκαιρίας
13. 1984 Ημερολόγιο ενός αθέατου Απριλίου
14. 1985 Ο μικρός ναυτίλος
15. 1991 Τα ελεγεία της οξώπετρας
16. 1995 Δυτικά της λύπης
17. 1998. Εκ του πλησίον

ΤΟ ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙ

Αποτελεί την πιο σημαντική ποιητική σύνθεση του Ελύτη. Κυκλοφόρησε τον Δεκέμβριο του 1959. Στο έργο αυτό, ο ποιητής εκφράζει την αγωνία του τόπου στις σύγχρονες κρίσιμες στιγμές.

Το έργο είναι μια σύνθεση που αποτελείται από τρία μέρη: Η Γένεσις, Τα Πάθη, Το Δοξαστικόν. Η Γένεση είναι μια εισαγωγή όπου ο ποιητής ταυτίζει τη μοίρα του με εκείνη του υπόλοιπου Γένους. Τα Πάθη, που αποτελούνται από αναγνώσματα σε πεζό λόγο, ψαλμούς και άσματα, εκφράζουν τα πάθη του ελληνικού λαού μέχρι το τέλος της Κατοχής. Το Δοξαστικό είναι ένα όραμα γεμάτο αισιοδοξία για μια καλύτερη ζωή για την Ελλάδα και για όλη την ανθρωπότητα.

Το Άξιον Εστί είναι ένα έπος, δοσμένο όμως με τρόπο καθαρά λυρικό. Υμνεί, όπως και η Ακολουθία του Ακάθιστου Υμνου, τη νίκη της ζωής πάνω στο θάνατο. Με το έργο του αυτό, ο Ελύτης αξιοποίησε όλη την παράδοση της ελληνικής γλώσσας, της λαικής, της λόγιας, αλλά και εκείνη της εκκλησιαστικής υμνογραφίας.
Το έργο μελοποιήθηκε υποδειγματικά από τον Μίκη Θεοδωράκη, που έφερε το δύσκολο ποίημα του Ελύτη πιο κοντά στον ελληνικό λαό κάνοντας πιο προσιτά κάποια από τα μηνύματα αυτού του τόσο σημαντικού έργου.

ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΑΠΟΦΘΕΓΜΑΤΑ

Εάν αποσυνθέσεις την Ελλάδα, στο τέλος θα δεις να σου απομένουν μια ελιά, ένα αμπέλι κι ένα καράβι. Που σημαίνει: με άλλα τόσα την ξαναφτιάχνεις.

Τα τρία Τ της επιτυχίας: Ταλέντο, Τόλμη, Τύχη

Πιάσε το ΠΡΕΠΕΙ από το ιώτα και γδάρε το ίσαμε το πι

Και η Ποίηση πάντοτε είναι μία όπως ένας είναι ο ουρανός. Το ζήτημα είναι από πού βλέπει κανείς τον ουρανό.

Εγώ τον έχω δει από καταμεσίς της θάλασσας

Τη μαγεία δεν την πιάνεις με την ερμηνεία της μαγείας, πόσο μάλλον με την περιγραφή της ερμηνείας της μαγείας. Ή κελαηδάς ή σωπαίνεις. Δε λες: αυτό που κάνω είναι κελαηδητό!

πληροφορίες: ch.gr, hri.org, lifo.gr, gnomikologikon.gr