Δημοκρατία, ισότητα, ισονομία, απόταξη του απολυταρχικού ζυγού ήταν τα κίνητρα της ειρηνικής εξέγερσης που οδήγησε στη θέσπιση Συντάγματος. Η 3η Σεπτεμβρίου αποτελεί ημερομηνία ορόσημο καθώς είναι η επέτειος της εξέγερσης της στρατιωτικής φρουράς και του λαού των Αθηνών το έτος 1843, με αίτημα την θέσπιση Συντάγματος.

Η Προετοιμασία

O ελληνικός λαός, αμέσως μετά την έναρξη της επαναστασης του 1821, επηρεασμένος από το σχέδιο Συντάγματος του Ρήγα, την Ελληνική Νομαρχία του Ανώνυμου Έλληνα, αλλά και γενικότερα από τις ιδέες του νεοελληνικού διαφωτισμού, έσπευσε να εκδηλώσει με αδιαφιλονίκητο τρόπο να διοικείται δημοκρατικά. Έτσι, ψηφίσθηκαν τα επαναστατικά Συντάγματα της Επιδαύρου (1822), του Άστρους (1823) και της Τροιζήνας (1827). Παράλληλα όμως, ο καταστροφικός εμφύλιος πόλεμος που είχε οδηγήσει σε πλήρη ακυβερνησία, αλλά και η τουρκική απειλή, οδήγησαν το έτος 1828 στην απόφαση της βουλής να αναστείλει την ισχύ του δημοκρατικού Συντάγματος της Τροιζήνας και να αναθέσει όλες τις εξουσίες στον Κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια.

Μετά την δολοφονία του Καποδίστρια στις 27 Σεπτεμβρίου του 1831 ακολούθησε νέα περίοδος αναρχίας και εμφυλίου πολέμου μέχρι την έλευση του Όθωνα με την Συνθήκη του Λονδίνου της 7ης Μαϊου 1832.

Η απολυταρχική διακυβέρνηση του Όθωνα, η πτώχευση του ελληνικού Δημοσίου το 1843 και η εκβιαστική τακτική των ξένων δανειστών, συνέτειναν στην επιδείνωση της κοινωνικής και πολιτικής κατάστασης στη χώρα. Η στρατιωτική εξέγερση υπό τον συνταγματάρχη Καλλέργη με την προτροπή του Μακρυγιάννη, την ενθάρρυνση των ξένων πρεσβειών και τη συμπόρευση των πολιτικών ηγετών, ανάγκασαν τον Όθωνα να δεχτεί τη συγκρότηση συντακτικής εθνοσυνέλευσης η οποία ψήφισε το Σύνταγμα του 1844. Ο βασιλιάς Όθωνας είχε υποχρεωθεί σε σκληρή οικονομική πολιτική, με απολύσεις δημοσίων υπαλλήλων και ευρείες περικοπές μισθών. Επίσης, είχε μειώσει την ετήσια βασιλική χορηγία κατά 20% και είχε ανακαλέσει τους έλληνες πρέσβεις στο εξωτερικό. Στην Αθήνα, τη νέα πρωτεύουσα του ελληνικού βασιλείου, οι τιμές της γης και των ακινήτων είχαν φτάσει στα ύψη, ενώ κυριαρχούσε η τοκογλυφία. Περαιτέρω, ο απολυταρχικός τρόπος άσκησης της εξουσίας του παλατιού πολλές φορές οδηγούσε σε μικροεξεγέρσεις, οι οποίες καταστέλλονταν αμέσως από τον κυβερνητικό στρατό. Το παλάτι συγκέντρωνε το γενικό μίσος και αποτελούσε τον στόχο της πολιτικής και κοινωνικής πάλης.

Το 1840, ο Μακρυγιάννης ίδρυσε μια -κατά τον Όθωνα- παράνομη οργάνωση, με σκοπό την επιβολή συντάγματος. Στην οργάνωση σύντομα μυήθηκαν οπλαρχηγοί και αγωνιστές του ’21, οι οποίοι είχαν παραγκωνισθεί από τους Βαυαρούς. Τα μέλη της οργάνωσης δεσμεύονταν με όρκο στην πατρίδα και στην Ορθοδοξία. Μερικοί από τους οπλαρχηγούς που μυήθηκαν ήταν οι Θεόδωρος Γρίβας, Μήτρος Δεληγιώργης, Κριεζιώτης κ.α.

Στη συνέχεια ο Μακρυγιάννης έστρεψε την προσοχή του στους πολιτικούς μυώντας έμπιστα άτομα. Προσέγγισε και μύησε τον αρχηγό του Ρωσικού κόμματος, τον Ανδρέα Μεταξά, ενώ στη συνέχεια προσχώρησε στο κίνημα και ο αρχηγός του Αγγλικού κόμματος, Ανδρέας Λόντος. Αυτοί οι δύο κατόρθωσαν να παρασύρουν τις τάξεις τους τις πιο εξέχουσες προσωπικότητες της εποχής όπως τους: Ρήγα Παλαμήδη, Κωνσταντίνο Κανάρη, Χρύσανθο Σισίνη, Κωνσταντίνο Ζωγράφο κ.α. Για να επιτύχει όμως το κίνημα χρειαζόταν και η συνεργασία του στρατού. Για τον λόγο αυτό μύησαν τον συνταγματάρχη Δημήτριο Καλλέργη ο οποίος μύησε μάλιστα μεγάλο μέρος της φρουράς των Αθηνών. Για να επιτύχουν τους σκοπούς τους φρόντισαν να τον μεταθέσουν από το Άργος στην Αθήνα και να τον διορίσουν στρατιωτικό διοικητή της Αθήνας.

Η εξέγερση της 3ης Σεπτεμβίου

Ενώ αρχικά οι αρχηγοί της συνωμοσίας σκόπευαν να εξεγερθούν στις 25 Μαρτίου 1844, για να συμπίπτει με τον εορτασμό της επανάστασης, αναγκάστηκαν να κινηθούν νωρίτερα, φοβούμενοι ότι το μυστικό τους είχε προδοθεί καθώς ο ενθουσιώδης Μακρυγιάννης διέδωσε την πληροφορία σε πολλούς. Τα μέτρα των ανακτόρων επέσπευσαν κατά πολύ το κίνημα. Η απόφαση για τη σύσταση έκτακτου στρατοδικείου, το οποίο το πρωί της 3ης Σεπτεμβρίου θα δίκαζε 83 επιφανή πολιτικά και στρατιωτικά πρόσωπα με σκοπό την αποτροπή της λαϊκής εξέγερσης, οδήγησε τους επικεφαλής να δράσουν ακριβώς εκείνη την ημέρα. Ο βασιλιάς, μολονότι γνώριζε για τη συνωμοσία, είχε καθυστερήσει τις συλλήψεις. Είναι πολύ πιθανό ότι φοβόταν τη λαϊκή αντίδραση σε περίπτωση σύλληψης και δίκης επιφανών, που προέρχονταν και από τα τρία κόμματα, θεωρούσε ότι κάθε προσπάθεια καταστολής της συνωμοσίας θα προξενούσε λαϊκή εξέγερση και τα γεγονότα που ακολούθησαν, δικαίωσαν βεβαίως τους φόβους και τις ανησυχίες του.

Το κίνημα είχε αποφασισθεί να ξεσπάσει στους στρατώνες, έτσι ώστε να ακινητοποιηθούν άμεσα τα στελέχη του Οθωνικού καθεστώτος. Έτσι, τη νύχτα της 2ης προς 3ης Σεπτεμβρίου πολλά σημαίνοντα στελέχη του κινήματος κατευθύνθηκαν προς το σπίτι του Μακρυγιάννη για να δώσουν το τελικό σύνθημα. Η χωροφυλακή παρατήρησε τις ύποπτες κινήσεις γύρω από την οικία του και την περικύκλωσαν. Ο Καλλέργης εξέθεσε την κρισιμότητα της κατάστασης στην οποία βρισκόταν το έθνος, τόνισε ότι έπρεπε να τον ακολουθήσουν όλοι στο κίνημα, για το οποίο ήταν ενημερωμένοι οι αξιωματικοί του στρατού, και ότι θα έπρεπε ή να πετύχουν ή να πεθάνουν. Με το σύνθημα «Ζήτω το Σύνταγμα», ενθουσίασε τους αξιωματικούς, υπαξιωματικούς και στρατιώτες, οι οποίοι αμέσως το ενστερνίστηκαν. Το σύνθημα της εκκίνησης ήταν δυο πυροβολισμοί, μετά τους οποίους όλα τα στρατιωτικά σώματα θα ξεκινούσαν από διάφορα σημεία, κατά των ανακτόρων. Στη μια μετά τα μεσάνυχτα, ο Καλλέργης έδωσε το σύνθημα και ξεκίνησε συνοδευόμενος από μουσική, τύμπανα και σάλπιγγες.

Η άφιξη του στρατού με ζητωκραυγές και συνθήματα συντέλεσε, ώστε να σπεύσουν προς τα ανάκτορα και οι κάτοικοι της Αθήνας και να ενωθούν με τον στρατό. Ο Βασιλιάς έστειλε τον υπασπιστή του Γρίβα Γαρδικιώτη και τον υπουργό στρατιωτικών Αλέξανδρο Βλαχόπουλο να βολιδοσκοπήσουν την κατάσταση και να προσπαθήσουν να μεταπείσουν τους στρατιώτες. Κατά διαταγή όμως του Καλλέργη συνελήφθησαν αμέσως. Ο Όθωνας, φοβούμενος για τα χειρότερα, έστειλε τον Στάινστορφ, τον διαγγελέα του, στο Σχινά για να φέρει τα πυροβόλα. Ο τελευταίος όμως προτίμησε να συνταχθεί με τους επαναστάτες.

Ο Καλλέργης, στο μεταξύ, είχε διατάξει να ανοίξουν τη φυλακή του Μεντρεσέ και να απελευθερώσουν τους κρατούμενους, και παράλληλα είχε στείλει αποσπάσματα στρατιωτών για να καταλάβουν τα υπουργεία, την Εθνική Τράπεζα, το Δημόσιο Ταμείο, το Νομισματοκοπείο και ένα σώμα του ιππικού για να ελευθερώσει τον Μακρυγιάννη. Ο Μακρυγιάννης ήταν αποκλεισμένος στο σπίτι του, περικυκλωμένος από τη χωροφυλακή. Παρά τον κλοιό, ορισμένοι φίλοι του είχαν καταφέρει να μπουν στο σπίτι του, προκειμένου να ενισχύσουν την άμυνά του. Οι χωροφύλακες τότε άρχισαν να πυροβολούν και οι έγκλειστοι ανταπέδωσαν. Κατά την ανταλλαγή των πυρών, σκοτώθηκε ένας ενωμοτάρχης, ο μόνος νεκρός κατά τη διάρκεια της επανάστασης. Όταν όμως έφθασε ο στρατός, οι χωροφύλακες υποχώρησαν και ο Μακρυγιάννης μπόρεσε να βγει έξω με τους δικούς του. Στη πλατεία μπροστά από τα ανάκτορα είχε συγκεντρωθεί πλήθος λαού, φωνάζοντας συνθήματα.

Υπό την πίεση του στρατού και των πολιτών, ο Όθων αποδέχθηκε αμέσως το αίτημα να παραχωρήσει Σύνταγμα. και την ίδια ημέρα υπέγραψε το Διάταγμα περί σύγκλησης Εθνικής Συνέλευσης προς σύνταξη συνταγματικού πολιτεύματος (πρβλ. Εγκ. Ελευθερουδάκη, τ. 5ος, σελ.323). Η Εθνική Συνέλευση συνήλθε στις 8 Νοεμβρίου και πέτυχε εντός 3 μηνών να ψηφίσει το Σύνταγμα της 18-3-1844, που έθεσε τέλος σε μία περίοδο δωδεκαετούς απολυταρχικής και δίχως κανόνες μοναρχίας.
Η Πλατεία Συντάγματος, έστω και εάν δεν φέρει (όπως θα έπρεπε) τα αγάλματα του Καλλέργη ή του Μακρυγιάννη, ονομάζεται έτσι για να μας θυμίζει τον τόπο της ειρηνικής εξέγερσης της 3ης Σεπτεμβρίου 1843. Η επέτειος της 3ης Σεπτεμβρίου αποτελεί σημείο αναφοράς της ελληνικής συνταγματικής ιστορίας και εμπνέει όσους αγωνίζονται εναντίον του αυταρχισμού και της ανισότητας και υπέρ της δημοκρατίας και των δικαιωμάτων των πολιτών.

Τραγική ειρωνεία ή απλά σύμπτωση

3 Σεπτεμβρίου είναι και η επέτειος ίδρυσης του ΠΑΣΟΚ. Την ίδια ημερομηνία με την ψήφιση του Συντάγματος, το 1974 ιδρύθηκε το Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα που έμελε να έχει καταστροφικές συνέπειες. Μόνο σοσιαλιστικό κίνημα τα τελευταία χρόνια δεν απετέλεσε καθώς συνέπραξε με την δεξιά έχοντας βάλει ήδη τη χώρα στα μνημόνια, υποδουλώνοντας και υποθηκεύοντας την χώρα για γενεές ολόκληρες. Ο ΓΑΠ και τα Καστελλόριζα μας έμειναν για να θυμόμαστε το ΠΑΣΟΚ που ασθμαίνει για να μπει στη Βουλή με την αβάντα της ΔΗΜΑΡ.

Η πτώση της Χούντας στις 24 Ιουλίου 1974, βρήκε τον Ανδρέα Παπανδρέου, 55 χρονών τότε, εξόριστο στον Καναδά. Στελέχη της προδικτατορικής Ένωσης Κέντρου και ιδιαίτερα ο Γιάννης Αλευράς θα τον πείσουν τελικά ότι στην Ελλάδα συντελούνται ουσιαστικές πολιτικές μεταβολές και ότι πλατιές λαϊκές μάζες περιμένουν ανυπόμονα την επιστροφή του στην Ελλάδα και την κάθοδό του στην πολιτική.

Στις αρχές Αυγούστου ο Ανδρέας παίρνει την απόφαση να έρθει στην Ελλάδα και να ηγηθεί κόμματος, όχι της προδικτατορικής Ένωσης Κέντρου, όπως περίμεναν πολλοί, αλλά μιας νέας πιο ριζοσπαστικής πολιτικής παράταξης, με σοσιαλιστικό προσανατολισμό. Στις 6 Αυγούστου συγκαλεί στο Βίντερτουρ της Ελβετίας για πρώτη και τελευταία φορά το εθνικό συμβούλιο του Πανελληνίου Απελευθερωτικού Κινήματος (ΠΑΚ), μιας αντιστασιακής οργάνωσης, που είχε ιδρύσει κατά τη διάρκεια της δικτατορίας και διακήρυττε όχι μόνο την πτώση της χούντας, αλλά και «την αποδέσμευση της χώρας από την ξένη εξάρτηση» και «την πραγματοποίηση ριζικών αλλαγών, με τελικό στόχο το σοσιαλιστικό μετασχηματισμό της ελληνικής κοινωνίας».

Στη συνδιάσκεψη συμμετείχαν γύρω στα 80 άτομα, τα οποία την επομένη αποφάσισαν τη διάλυση του ΠΑΚ και τη μετεξέλιξή του σε σοσιαλιστικό κόμμα, που να βασίζεται στις διακηρυγμένες αρχές του Πανελληνίου Απελευθερωτικού Κινήματος. Παράλληλα, μια άλλη επιτροπή επιφορτιζόταν με τη συγγραφή ενός σχεδίου «διακήρυξης αρχών« του νέου πολιτικού σχηματισμού. Το σύνθημα που δονούσε την ατμόσφαιρα ήταν «ΝΑΤΟ, ΣΙΑ, προδοσία!»

Ο Ανδρέας πρότεινε το «Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα για την Αναγέννηση της Ελλάδας», αλλά ο όρος «αναγέννηση» θα θεωρηθεί από τους περισσότερους συνομιλητές του απαρχαιωμένος, ενώ άλλοι θα πουν ότι μοιάζει με σύνθημα της χούντας. Τελικά, θα εγκαταλειφθεί και θα επιλεγεί η ονομασία «Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα». Η επίσημη παρουσίαση του νέου κόμματος έγινε στις 3 Σεπτεμβρίου 1974 στο ξενοδοχείο «Κινγκ Πάλας» της Αθήνας, παρουσία 150 ατόμων, που αποτέλεσαν τον ιδρυτικό του πυρήνα.

Το κεντρικό σύνθημα που αναφέρεται στη διακήρυξη και καθορίζει τις αρχές του νέου κόμματος, ήταν το τετράπτυχο «Εθνική Ανεξαρτησία – Λαϊκή Κυριαρχία – Κοινωνική Απελευθέρωση – Δημοκρατία». Όπως τόνισε ο Ανδρέας Παπανδρέου, ο «βασικός κυριαρχικός στόχος του κινήματος είναι η δημιουργία μιας πολιτείας απαλλαγμένης από ξένο έλεγχο ή επεμβάσεις, πολιτείας απαλλαγμένης από έλεγχο ή επιρροή της οικονομικής ολιγαρχίας.
Ποιος όμως θα φανταζόταν, ότι ένας απόγονος του Παπανδρέου, ο γιος του Γεώργιος, θα έβαζε τη χώρα στα αντισυνταγματικά μνημόνια, καταστρέφοντας το οικοδόμημα του πατέρα του και προδίδοντας τις αρχές του κόμματός του αλλά και ολόκληρο τον ελληνικό λαό. Θα τρίζουν τα κόκαλά του…

Συμπερασματικά

Η ψήφιση του Συντάγματος, μαζί με όλες τις αναθεωρήσεις που δέχθηκε κατά καιρούς απετέλεσε πολύ σημαντική εξέλιξη, αποκύημα και δημιούργημα της επιθυμίας του ελληνικού λαού να κυβερνείται δημοκρατικώς και όχι απολυταρχικώς. Δημοκρατία, ισότητα, ισονομία, δικαιοσύνη, εργασιακά δικαιώματα, ανθρώπινα δικαιώματα και όλες οι άλλες αρχές που διέπουν τις διατάξεις του καταπατώνται συστηματικά από τα κόμματα της διαφθοράς. Πολιτικές αποφάσεις, προπαγάνδα, μίζες, εξοπλιστικά, νόμοι κάτω από το τραπέζι , πολιτική σήψη και καταστρατήγηση του συντάγματος και των διαδικασιών του χαρακτηρίζουν το νεότερο πολιτικό σύστημα προς εξυπηρέτηση των συμφερόντων των κραταιών.

Ο τρόπος ψήφισης των μνημονίων, οι διατάξεις του, τα υφεσιακά, αντιλαϊκά μέτρα που προωθεί έχουν χαρακτηριστεί αντισυνταγματικά από το ΣτΕ επανειλημμένως. Η αριστερά ευαγγελιζόταν τη διαφάνεια, την πάταξη της διαφθοράς, την δικαιοσύνη, την ισότητα, την προάσπιση της δημοκρατίας, υπερασπιστής της τήρησης του συντάγματος, μέθοδος που οδήγησε στην λήψη της εξουσίας. Ο λαός εξαπατήθηκε οικτρά για άλλη μια φορά. Το τρίτο και σκληρότερο μνημόνιο και οι διατάξεις του περί μείωσης συντάξεων, ΕΝΦΙΑ, υπερφορολόγηση κρίνονται αντισυνταγματικά. Και πόσοι άλλοι νόμοι, όπως ο νόμος περί ιθαγένειας δεν έχουν περάσει ως νόμοι του κράτους παρατύπως. Ακόμα και ο τρόπος διενέργειας των εκλογών της 20ης Σεπτεμβρίου είχε ερωτηματικά τα οποία εκφράστηκαν ρητώς από την πρώην πρόεδρο της Βουλής κα Κωνσταντοπούλου.

Μετά από αυτόν τον συνεχή βιασμό και την καταστρατήγηση του Συντάγματος πως είναι δυνατόν να ζητάμε δικαιοσύνη σε ένα σύστημα άδικο; Πως έχουν το θράσος οι πολιτικοί να βγάζουν πανηγυρικούς ενώ το έχουν καταστρατηγήσει; Έχουν χαθεί τα ιδεώδη των πρωταιτίων καθώς αυτοί ήταν άνθρωποι διορατικοί και πνευματώδεις και όχι στυγνοί καιροσκόποι και εκμεταλλευτές. Κάποιοι αναρωτιώνται αν υπάρχει ακόμα αιτία να γιορτάζουμε την επέτειο του Συντάγματος;
Και απαντώ ΝΑΙ. Γιατί αυτό αποτελεί φάρο για όλους εμάς που αγαπάμε την πατρίδα και την ένδοξη ιστορία της, ώστε να μην χάσουμε το δρόμο προς τη δημοκρατία. Την ουσιαστική δημοκρατία. Και όχι το κακέκτυπο της σημερινής εποχής. Τα ιδεώδη αυτά δεν πρέπει να σβήσουν και να χαθούν στο πέλαγος της ανομίας. Γιατί τότε θα είμαστε χαμένοι ολοσχερώς…….

Πηγές ιστορικών πληροφοριών: Wikipedia, argolikivivliothiki, newbomb, christoslinteris.blogspot.com